توانایی انجام کارهای مثبت و سازنده و همچنین توانایی سازگاری با مشکلات و چالش های روزمره که ممکن است برای هر انسانی به وجود آید مهارت های زندگی نام دارد . از جمله مهارت های زندگی می توان به توانایی افراد برای کمک به پیشرفت بهداشت روانی افراد جامعه ، کمک به افزایش سلامت جامعه و همچنین رفتارهای اجتماعی ، رفتاری و سلامتی اشاره کرد .

امروزه در جامعه شاهد رفتارهایی از جمله خشونت در خانواده ها ، مبتلا شدن به بیماری های خطرناک مثل ایدز ، خودکشی کردن ، روی آوردن به مواد مخدر و الکل ، آزار و اذیت کردن دیگران و موارد این چنینی هستیم . می توان گفت یکی از راه کارهایی که باعث می شود انسان از لحاظ روانی سلامت باشد به طوری که بتواند در مقابل آسیب های اجتماعی ، روانی به جامعه کمک کند ، داشتن مهارت های زندگی است .

استفاده از مهارت های زندگی ، روشی است که امروزه مسئولین بهداشت روانی از آن برای رشد و پرورش ابعاد روانی و اجتماعی جوانان از آن استفاده می کنند . انسانی که دارای مهارت باشد می تواند در برابر آسیب های اجتماعی و روانی به خود کمک کند . همچنین مهارت های زندگی ، جامعه را آسیب های اجتماعی و ورانی حفظ می کند و همچنین سبب تقویت سطح روانی جامعه نیز می شود .

در نتیجه آموختن و بدست آوردن مهارت های زندگی می تواند به انسان در برابر مشکلات و اختلالات روانی ، احساسی و اجتماعی کمک کند . در ادامه مقاله به تاریخچه و پیدایش مهارت های زندگی ، تعاریف مختلف از آن و اهمیت مهارت های زندگی می پردازیم .

پیدایش مهارت زندگی

دانش آموزان در پایه هفتم تا نهم توانستند توسط طرح دکتر گیلبرت بوتوین ( Gilbert Botvin ) مهارت های زندگی را یاد بگیرند ، این طرح آموزشی در جهت شناسایی مهارت های زندگی ترتیب داده شده بود که مورد توجه بسیاری از متخصصان بهداشت روانی قرار گرفت .

محتوای این برنامه در جهت آموزش چگونگی استفاده از مهارت ها بود . مهارت هایی همچون قدرت تصمیم گیری ، رفتار جرات مندانه با مسائل و پرورش قدرت تفکر در هنگام مشکلات و وسوسه هایی از سمت هم سالان و دوستان در جهت روی آوردن به مواد مخدر ؛ که البته لازم به ذکر است این مهارت در پیشگیری اولیه از کشیدن سیگار موفق بوده است .

طرح بوتوین زمانی به موفقیت دست پیدا می کرد که تمامی مهارت ها به فرد آموخته شود و او بتواند از آند ها در برابر مشکلات و وسوسه ها استفاده کند ؛ در ادامه این طرح در سال 1993 یونسیف ( unicef ) و سازمان جهانی بهداشت درصدد معرفی این طرح برآمدند . اقدامات اولیه این طرح به کمک سازمان جهانی بهداشت و یونیسف انجام شد و در نتیجه توانستند طرح بوتوین را در کشورهای مختلف دنیا به اجرا در آورند و همچنین می توان گفت به موفقیت هایی چشمگیری نیز دست پیدا کردند .

تعاریف مهارت زندگی

مهارت های زندگی تعاریف مختلفی دارند و همچنین سازمان بهداشت جهانی و یونسیف نیز تعاریفی برای مهارت ارائه کرده اند که در ادامه آن ها را بررسی خواهیم کرد .

• سازمان جهانی بهداشت

مهارت های زندگی عبارتند از : سازگاری و توانایی انجام رفتار مثبت در زمانی که فرد با چالش ها و مشکلات روزمره مواجه شود . سازمان جهانی بهداشت در سال 2004 ده مهارت زندگی را به سه طبقه یا گروه اصلی تقسیم می کند .

1 - مهارت قدرت تصمیم گیری

فرد زمانی که اطلاعات کافی در مورد مشکل ، بررسی و پیامد های آن بدست آورد می تواند تصمیم گیری کند .

 

2 - مهارت ارتباط
از جمله مهارت های ارتباط می توان به معاشرت و ارتباط کلامی و غیر کلامی ، توانایی بروز احساسات ، گوش دادن و حل مشکل دیگران اشاره کرد .

3 - مهارت مدیریت فردی
در این مهارت فرد متوجه می شود عملکرد او می تواند بر محیط اطراف اثر بگذارد وباعث تغییر و تحول شود در نتیجه این مهارت ها باعث شکل گیری شخصیت فرد می شود و در راستای تکمیل کردن شخصیت او برمی آیند .

 

• یونیسف

یک رویکرد مبتنی بر سازمان دهی یا تغییر رفتار که برقراری تعادل میان سه حوزه را مد نظر قرار می دهد . این سه حوزه عبارتند از : نگرش ، دانش و مهارت ها . این تعریف نشان دهنده این موضوع است که اگر در کنار مهارت ، نگرش و دانش قرار نگیرد موفقیت و نتیجه مورد نظر یعنی کاهش رفتارهای پر خطر اجتماعیبه دست نمی آید .

اهمیت مهارت های زندگی

از جمله مهم ترین توانایی ها که اغلب انسان ها ضعف در آن دارند می توان به اعتماد به نفس ، عزت نفس و خود آگاهی اشاره کرد .

این سه ویژگی گفته شده فرد را برای روبرو شدن با مشکلات وخطرات احتمالی توانا و قدرتمند می سازد ، در نتیجه باعث می شود فرد به خانواده و جامعه اش فکر کند ، فرصت های طلایی زندگی اش را ارزشمند بداند ، از مشکلات اطرافش ناراحت باشد و به چاره اندیشی بپردازد .

در حال حاضر به دلیل وجود مشکلات اجتماعی و اقتصادی زیاد اغلب افراد توانایی روبرو شدن با مشکلات را ندارند و در معرض بسیاری از آسیب های اخلاقی و رفتاری قرار می گیرند . در نتیجه یادگیری مهارت های زندگی باعث می شود فرد توانایی روبرو شدن با مشکلات را داشته باشند و همچنین به طور موثر بتوانند با مشکلات مقابله کنند .

می توان گفت برخورداری از مهارت های زندگی سبب می شود فرد سبک زندگی سالمی را پیش بگیرد و آنان را توانا می سازد که طبق استعدادها و مهارت های خویش عمل کرده و آماده روبرو شدن با تغییرات زندگی و مشکلات را داشته باشند .